Ślonsko godka
Głównym zamierzeniem projektu „Gwaroznawcy” było pozyskanie dokumentacji dźwiękowej lokalnych gwar śląskich z terenu Bierunia i okolic. Nagrania pozyskali uczestnicy projektu: Katarzyna Janota, Aleksandra Swoboda, Adam Natkaniec, Wiktor Nyga, Michał Sklorz, którzy przeprowadzili i zarejestrowali rozmowy ze swoimi bliskimi krewnymi, będącymi zarazem przedstawicielami najstarszego pokolenia. Rozmówcami były osoby w większości mające ponad osiemdziesiąt lat, najstarsza z nich urodziła się w 1926 roku, a najmłodsza w 1950 roku. Osoby te to mieszkańcy Bierunia, Lędzin i Bojszów.
W ramach projektu, przed rejestracją nagrań, odbyły się spotkania instruktażowe dla badaczy terenowych. Wiedzę dotyczącą badań gwaroznawczych i specyfiki gwar mowy śląskiej z okolic Bierunia, przekazała językoznawczyni prof. dr hab. Helena Synowiec. Wykład na temat metodologii etnograficznych badań terenowych, wygłosił dr prof. UŚ Grzegorz Odoj. Doświadczeniami z zakresu dokumentacji i rewitalizacji językowej, podzielił się pochodzący z Wilamowic dr Tymoteusz Król z Instytutu Slawistyki Polskiej Akademii Nauk w Warszawie.
Zwieńczeniem projektu była konferencja podsumowująca, gdzie po raz pierwszy zaprezentowano zebrany w trakcie działań projektowych materiał. Podczas konferencji swoje wystąpienia wygłosili pasjonaci i popularyzatorzy mowy śląskiej, przedstawiciele trzech pokoleń Ślązaków: Alojzy Lysko, Tomasz Wrona i Marcin Noras.
W efekcie projektu „Gwaroznawcy” pozyskano kilkanaście godzin nagrań. Zawarta w nich treść poskutkowała utworzeniem dziewięćdziesięciu dwóch fragmentów, które zostały opublikowane w fonotece.
Fonoteka
Godało sie za dwoje i za troje (Mężczyzna, ur. 1943 w Bieruniu)
Moje dziadkowie z Frydku i Góry z Zowadki (Kobieta, ur. 1950 w Lędzinach)
Neszka, Zefel, Johan (Kobieta, ur. 1938 w Bieruniu)
Oma i ujki (Kobieta, ur. 1938 w Bieruniu)
Jonek, Neska, Maryjka (Kobieta, ur. 1916 w Bojszowach)
Tata mój był szoferem (Mężczyzna, ur. 1943 w Bieruniu)
Ciotka i ujek to byli ludzie na podziw (Kobieta, ur. 1938 w Bieruniu)
Jo ci tego rodzeństwa od dziadka nie pamientom (Kobieta, ur. 1940 w Bieruniu)
Mama piekli w piontki trzi, a w środa dwa (Kobieta, ur. 1916 w Bojszowach)
Wilijo, garus, bania i makówka (Mężczyzna, ur. 1943 w Bojszowach)
Kristel łaził i raki zbieroł (Kobieta, ur. 1938 w Bieruniu)
Chlyb piekła mama (Mężczyzna, ur. 1943 w Bieruniu)
W każdej chałpie był piekarniok (Kobieta, ur. 1940 w Bieruniu)
Zocierka (Mężczyzna, ur. 1943 w Bieruniu)
Potym już było tak żeś se mógł uchować świnia (Kobieta, ur. 1938 w Bieruniu)
Swaczyna i kołoczki z Górek (Kobieta, ur. 1938 w Bieruniu)
Potym sie to działało na masło (Kobieta, ur. 1938 w Bieruniu)
Kołocz z posypkom (Kobieta, ur. 1940 w Bieruniu)
Kawa zbożowo zawsze była w gorku (Kobieta, ur. 1943 w Bojszowach)
Jak nom sie chciało jeść to tako fanta my ukroli (Kobieta, ur. 1950 w Lędzinach)
Kokotek, żur sie warzyło, zocierki roztomajte (Kobieta, ur. 1940 w Bieruniu)
My nie mieli piekaroka w doma (Kobieta, ur. 1943 w Bojszowach)
Chleb sie piekowało (Kobieta, ur. 1938 w Bieruniu)
Ciasto na chleb (Kobieta, ur. 1938 w Bieruniu)
Kiełbasa i wuszt (Kobieta, ur. 1916 w Bojszowach)
Pamientom że my też kołocze do piekarni wioźli (Kobieta, ur. 1950 w Lędzinach)
Ino sie w chlebie siedziało (Kobieta, ur. 1916 w Bojszowach)
Grzyby, zieloniotki i siwiotki (Kobieta, ur. 1938 w Bieruniu)
Kołocz z posypkom (Kobieta, ur. 1940 w Bieruniu)
Fazol, kiszka i żur (Kobieta, ur. 1938 w Bieruniu)
Jak my tak nagrowali to mama ino wejrzała na nos (Kobieta, ur. 1950 w Lędzinach)
Na rompli prała i biglowanie (Kobieta, ur. 1943 w Bojszowach)
Żodnych rozrywek (Kobieta, ur. 1940 w Bieruniu)
Była wielko frajda jak w doma było widno (Mężczyzna, ur. 1943 w Bieruniu)
Na kómorze żeś mieszkoł (Kobieta, ur. 1938 w Bieruniu)
Wszystko sie manglowało (Kobieta, ur. 1938 w Bieruniu)
Na polu sie robi, a nie próźniaczy (Kobieta, ur. 1943 w Bojszowach)
Sie kąpało ino roz na tydzień (Kobieta, ur. 1940 w Bieruniu)
Wysiadki (Kobieta, ur. 1938 w Bieruniu)
Stacyje i łodpusty (Kobieta, ur. 1916 w Bojszowach)
Walencinek stoł, ale łon był zamknięty (Kobieta, ur. 1940 w Bieruniu)
Rzykało sie wieczór (Kobieta, ur. 1950 w Lędzinach)
Z wodą święconą i krzyżykami na pole (Mężczyzna, ur. 1943 w Bieruniu)
Boże pomogoj! (Kobieta, ur. 1938 w Bieruniu)
W pierwsze świynto sie nikaj nie szło (Mężczyzna, ur. 1943 w Bieruniu)
We Walencinka (Mężczyzna, ur. 1943 w Bieruniu)
Śpiywali my majowe piosenki, litanio (Kobieta, ur. 1940 w Bieruniu)
Śpiywali my majowe piosenki, litanio (Kobieta, ur. 1940 w Bieruniu)
Co ci mom o babce pedzieć (Kobieta, ur. 1940 w Bieruniu)
Dzewiane gwoździe, stodoły i wrzesień 1939 (Kobieta, ur. 1916 w Bojszowach)
Jak my jechali na wakacje do babki (Kobieta, ur. 1950 w Lędzinach)
Siano sie chyciło i zaczło sie polić (Kobieta, ur. 1938 w Bieruniu)
Bieruński Kopiec (Kobieta, ur. 1940 w Bieruniu)
Robota we fabryce (Kobieta, ur. 1926 w Bojszowach)
Robić, na grubie, ciyżko (Mężczyzna, ur. 1943 w Bieruniu)
Gruba fedruje (Mężczyzna, ur. 1943 w Bieruniu)
Gruba fedruje (Mężczyzna, ur. 1943 w Bieruniu)
Śpiewali my, ludzi my za błozna tyż robili (Kobieta, ur. 1940 w Bieruniu)
Bieruniany filowały za nami (Mężczyzna, ur. 1943 w Bojszowach)
Szloga (Mężczyzna, ur. 1943 w Bieruniu)
Oczepiny (Mężczyzna, ur. 1943 w Bieruniu)
Kąpać to my sie chodzili na Derówka (Mężczyzna, ur. 1943 w Bieruniu)
Kąpać to my sie chodzili na Derówka (Mężczyzna, ur. 1943 w Bieruniu)
In Amerika (Kobieta, ur. 1916 w Bojszowach)
Wiela utarżyła (Mężczyzna, ur. 1943 w Bojszowach)
Na Gischewaldzie dostali mieskania (Kobieta, ur. 1916 w Bojszowach)
Kazdy mioł zyto, ziemioki i krowa (Kobieta, ur. 1916 w Bojszowach)
Schodziły sie na szkubanie tego pierza (Mężczyzna, ur. 1943 w Bieruniu)
Konsek pola, to wszystko sie rękami robiło, tego nie idzie opedzieć (Kobieta, ur. 1940 w Bieruniu)
Przeklasów nie było (Kobieta, ur. 1943 w Bojszowach)
Gowiedź i kozina (Kobieta, ur. 1938 w Bieruniu)
Śpyrka sie stopiło, narobiło sie krupnioków, leberwusztu, preswusztu (Kobieta, ur. 1943 w Bojszowach)
Nojpierw żech posł gęsi, a potym krowy (Mężczyzna, ur. 1943 w Bieruniu)
Szkubanie pierzo było (Kobieta, ur. 1940 w Bieruniu)
Jak było świniobicie (Kobieta, ur. 1950 w Lędzinach)
Starsi bracia posali krowa (Kobieta, ur. 1943 w Bojszowach)
Jak chodziła do nos szkubać tako babka (Kobieta, ur. 1950 w Lędzinach)
I ta chałpka dzewiano do dzisiej stoi (Kobieta, ur. 1943 w Bojszowach)
Całe życie sie w kuchni odbywało (Mężczyzna, ur. 1943 w Bieruniu)
Łojcowizna od Bienków (Kobieta, ur. 1938 w Bieruniu)
Jabłonki, liboska i gruszka (Kobieta, ur. 1950 w Lędzinach)
W kuchnie (Mężczyzna, ur. 1943 w Bojszowach)
Chałpa była niewyrychtowano (Kobieta, ur. 1940 w Bieruniu)
A z łokna to żech miała fajny widok (Kobieta, ur. 1943 w Bojszowach)
Długo chałpa, przez środek szła sień (Mężczyzna, ur. 1943 w Bieruniu)
Długo chałpa, przez środek szła sień (Mężczyzna, ur. 1943 w Bieruniu)
Łoński rok, latoś, na bezrok (Kobieta, ur. 1938 w Bieruniu)
Hebama (Kobieta, ur. 1938 w Bieruniu)
Dej se pozór i puć sam (Kobieta, ur. 1938 w Bieruniu)
Klonker (Kobieta, ur. 1938 w Bieruniu)
Buksik (Mężczyzna, ur. 1943 w Bojszowach)
Projekt „Gwaroznawcy”
REALIZATORZY
Realizacja (lipiec-październik 2023 r.)
Muzeum Miejskie w Bieruniu (w organizacji)
Koordynator projektu
Agnieszka Szymula
Koordynator merytoryczny
Wiktor Nyga
Montaż materiału
Patryk Hudzikowski
Identyfikacja wizualna
Krzysztof Skrzypek
Badacze terenowi
Katarzyna Janota
Aleksandra Swoboda
Adam Natkaniec
Wiktor Nyga
Michał Sklorz